ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Обемот на полномошното го определува странката и таа може да го овласти полномошникот да презема само определени дејствија или да ги презема сите дејствија во постапката (чл. 85, ЗПП).

Имено, ако тужениот – до заклучувањето на главната расправа – го признае тужбеното барање, судот – без натамошно расправање, ќе донесе пресуда со која го усвојува барањето на тужителот.

Значи, судската одлука е извршна ако станала правосилна и ако истекол рокот за доброволно исполнување на должниковата обврска.

Откако Ф. И. увиде дека работодавачот нема никаква намера да го оствари ветеното, конечно се реши да покрене работен спор пред основниот суд во нејзината општина.

РАБОТНИ спорови : позитивни примери од судската пракса / Димитар Апасиев ... [и др.]. - Скопје : Движење за социјална правда - Ленка, 2011. - 318 стр. ; 21 см Фусноти кон текстот. - Автори: Димитар Апасиев, Ива Михајловска, Александар Ковачевски, Стефан Бошковски, Горан Секуловски, Сашо Карапанчев, Игор Мишевски ISBN 978-608-65134-2-9 1.

На овој начин синдикатот станува многу понезгоден за манипулација, бидејќи наместо еден лесно поткуплив синдикален лидер или тесно кршливо раководство, тој е составен од многумина самосвесни водачи. 1 3) Предолго траење на судските работни спорови Иако, според УРМ (1991), секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот пред судовите и пред Уставниот суд на РМ, во постапка заснована врз начелата на приоритет и итност и иако, законски, во постапката во споровите од работните односи, а особено при определувањето на роковите и рочиштата, судот секогаш ќе обрне посебно внимание на потребата од нивно итно решавање (чл. 405, ЗПП) – сепак, во праксата, работните спорови траат недозволиво долго, па дури и предолго.

Одлуката на ревизискиот суд се доставува до првостепениот суд преку вто- ростепениот (чл. 389, ЗПП). 100 Авдиќ против „Киро Ќучук“1 Спор за враќање на работа поради неоправдан отказ2 Potentia debet sequi iustitiam, non antecedere Моќта треба да ја следи правичноста, а не да ја натфрла!

Во овие процеси, луѓето се инспирираат меѓусебно едни од други...

Еве уште некои историско-правни примери од јустинијановите Дигести, кои се однесува- ат на работни спорови: Iavol. D.19,2,59; Ulp. D.19,2,9,5; Ulp. D.9,2,27,9; Ulp. D.50,13,1,4; Gai. D.19,2,27,7; Paul. D.19,2,38 pr. и др. 20 како систем на тужби, а не како модерните правни системи, кои претежно функционираат како нереален „систем на [субјективни] права“.

А ова последново го обврзува законодавецот да формулира прецизни, недвосмислени и јасни правни норми – бидејќи само таквите норми можат да претставуваат солидна основа за законито постапување од страна на судските органи. 11.  Одредбите на овој Закон кои се однесуваат на постапката за мирно решавање на работните спорови почнаа да се применуваат од 1 јануари 2008.

Но, откако не успева во тоа, и откако пропаѓаат и обидите да ги убеди останатите вработени да покренат колективна тужба – тој, кон крајот на 2006 година, одлучува индивидуално да поднесе тужба за иницирање на судска, граѓанска (парнична) постапка и да поведе работен спор.

Ѓорѓиевски во Шеќераната работеше со договор на неопределено време од 1987 до 2009 година, односно имаше безмалку 22 години стаж пред да настане работниот спор со неговиот работодавач.

Во 2007 се одржаа само две рочиште, а по промената на судскиот совет, дури во октомври 2008, судот закажа ново рочиште на кое одново ја почна расправата, која заврши „експресно“ веќе следниот месец.

Како своевидно резиме, по вака спроведената студија, а врз основа на презентираните искуства на дел од македонските работници кои, во годините наназад, се одважија да водат работни спорови против своите работодавачи – можеме да ги нотираме следниве присутни проблеми, на чие отклонување активистите на ДСП „Ленка“ имаат намера поинтензивно да работат во периодот кој следи: 1) Недоволно познавање на работничките права Особено зачудува, а на моменти иритира и обескуражува, евидентната незаинтересираност на работниците за осознавањето, макар и на основните права од работен однос, а камоли пак за запознавањето со начините на нивна заштита и унапредување.

А, пак, извршноста на пресудата значи дека веќе безуспешно истекол т.н. „париционен рок“ кој судот му го оставил на оној кој ја изгубил парницата за тој самиот, доброволно, да ја исполни досудената престација – по што, оној кој го добил спорот, е овластен да иницира присилна извршна постапка.

Но, во работните спорови работникот како полномошник може да го застапува и лице дипломиран правник кое е во работен однос во синдикатот чиј член е работникот, или во сојузот на синдикатите во кој е здружен синдикатот чиј член е работникот (чл. 406, ЗПП).

Имено, постапка за мирно решавање на работен спор се покренува со поднесување предлог [а не тужба], до новиот орган – наречен Републички совет за мирно решавање на работните спорови.

Работникот Александар Кукулев од Велес (сега 39-годишен) беше вработен во Јавното радио-дифузно претпријатие „Радио Велес“ со договор за работа на неопределено време од 2002 година – скоро четири години пред да настане конкретниот работен спор со неговиот работодавач.

Здравствениот работник Р.М. од Скопје (сега 56-годишен) беше вработен во државниот Медицински центар во етнички мешана општина од Западна Македонија, со договор за работа на неопределено работно време.

Основните начела кои ги пропагира законот се следниве: доброволност, неутралност, непристрасност и трипартизам.

Процесно-правната легислатива за заштита на работничките права а) Законот за мирно решавање на работните спорови ЗМРРС (2007), 11 кој е lex specialis за проблематиката на т.н. вон- судско расправање спорови со работна тематика, ги уредува начинот и постапката на мирно решавање работни спорови; из- борот, правата и обврските на помирувачот и арбитрите, како и другите прашања кои се од значење за мирното решавање на некои „најчести“ работни спорови – што значи не се однесува на Работни односи – Компаративни согледувања за времетраењето на работ- ниот однос и работните спорови; Фондација „Fridrih Ebert“ – Канцеларија Скопје & Институт на европскиот синдикат за истражување, образование, здравје и заштита – Брисел; Скопје, 2005. 10.  Со својата шеста одлука по повод ЗРО/ 05 (У.бр. 188/2006-0-0 од 4.IV.2007) Уставниот суд на РМ ја укина одредбата којашто, поради техничка грешка, пропуст или, пак, правничко незнаење, се наоѓаше во оваа законска одредба.

Ваквиот, барем за наши услови, нов и „наопачки“ принцип на синдикална организација ја негира поделбата на активно синдикално водство (кое преговара) и пасивно членство (кое послушно следи) – која, впрочем, е и загноената рак- рана на македонското синдикално движење.

 8 – Четврт механизам, од 2005-та, е спогодбата т.е. „компромисот“ за доверување на настанатиот спор на специјален ‘мировен совет’ составен од три члена, од кои по еден определуваa работодавачот и работникот – доколку стануваше збор за индивидуален спор или, пак, на ‘арбитража’ – доколку стануваше збор за колективен спор (чл. 182-183, ЗРО/05).

Димитар Апасиев август, 2011 21 Македонската регулатива за работните спорови Corruptissima res publica, plurimae leges Колку во државата има повеќе закони, толку има повеќе корупција.

Ако странката во полномошното не ги определила поблиску овластувањата на полномошникот – полномошникот кој не е адвокат, врз основа на ваквото полномошно, може да ги врши сите дејствија во постапката, но секогаш му е потребно изрично овластување за: повлекување на тужба, за признавање или за одрекување од тужбеното барање, за склучување на порамнување, 246 за одрекување или откажување од правен лек и за пренесување на полномошното врз друго лице, како и за поднесување на вонредни правни лекови (чл. 87, ЗПП).

После воведот, а пред изложувањето на корпусот интервјуа, даден е кус преглед на македонската регулатива за работните спорови, од сите [материјално-правни и процесно-правни] закони кои ја тангираат оваа проблематика.

Тој прво, со управата на радиото, се обидува спорот да го реши спогодбено – вонсудски и со мирни средства.

7.  За судење во спорови против правни лица, општо месно надлежен е судот на чие подрачје се наоѓа нивното седиште (чл. 40, ст.2 од ЗПП).

Оттука, капиталистите и политичарите многу добро ја знаат силата на синдикалното движење и затоа, на секаков можен начин, се трудат да ги одвратат работниците од вербата во постигнување успех по пат на чиста, неизвалкана и посветена синдикална борба.

Ова несомнено е еден од најдолгите спорови5 во оваа наша „колекција“ на работни спорови кој, по седумгодишно талкање низ судот и по одржани 14 рочишта за главна расправа, својата разрешница ја доживува дури во ноември 2008-та, а пресудата (донесена од судијката Л.Ивановска) стана правосилна и извршна дури по речиси една година – во септември/октомври 2009.

Интересно е тука да напоменеме дека Република Македонија веќе има изгубено неколку работни спорови пред Европскиот суд за човекови права во Стразбур, и тоа токму поради повреда на круцијалното начело за судење во разумен рок, гарантирано во чл. 6 од ЕКЧП.

4. За корените на работните спорови Iuris praecepta sunt haec: honesete vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere.

Работодавачот на почетокот начелно се согласи на ова, но во наредниот период не исполни ништо од ветеното.

Ова е збирка случаи на веќе завршени и пресудени работнички спорови, добиени од страна на работници-тужители кои се одважиле да ѝ застанат на патот на бескрупулозноста на своите работодавачи.

Имено, од важни причини, кои мораат да бидат образложени, судот може да одлучи жалбата да не го задржува извршувањето на одлуката (чл. 409, ЗПП) – што, секако, е добро решение во корист на работникот којшто успеал да го добие спорот, особено тогаш кога во улога на жалител ќе се јави работодавачот. в) Законот за извршување Во поглед на присилното спроведување, односно принудното извршување на судските, правосилни и извршни, одлуки донесени во работните спорови, проблематиката е регулирана со ЗИ (2005), 18 којшто е изменет и дополнет во осум наврати: двапати во 2006, по еднаш во 2008 и во 2009, и дури четири пати во 2010 година – но, за среќа, ниту една од нив не се однесува на институтот 17. 

280 Триманова против Стоби Спор за неисплатена испратнина1 Nullam cum litigatore, quem in proprium recepit fidem, contractum ineat advocatus nullam conferat pactionem (C.J. – 2,6,6,2) Адвокатот кој ќе се нафати да застапува не би смеел да влегува во никакви [тајни] преговори, ни спогодби со парничниот противник Работничката Лиљана Триманова од Велес (сега 50-годишна) беше вработена во приватната модна конфекција АД „Стоби“ – Ве- лес, од 2002 година – седум години пред да настане конкретниот работен спор опишан подолу.

Специфично за него е тоа што, за прв пат, дефинира два вида на работни спорови – за коишто, пак, постојат и „заеднички одредби“.

Митревски во установата работеше со договор на неопределено време од 1988 до 2006 година, односно 18 години пред да настане работниот спор – на работно место угостител -келнер во склоп на Клуб- кафеаната при НУЦК – Битола.

Но, овој првичен член подоцна беше модификуван, па сега во него се вели дека, во случај на индивидуален или колективен работен спор, работодавачот и работникот можат да се договорат решавањето на спорот да го доверат на „посебен орган утврден со закон“ (чл. 182, ЗРО/05 ПТ). 9 8.  З.

После сето ова, тој одлучно истакнува дека правата од работен однос не можат да бидат предмет на ничии игри и тактики, и дека ако некој повторно му прекрши некое работничко право тој без двоумење би повел работен спор пред надлежен суд со цел да побара негова заштита. 66 1.  Интервјуто го водеше Александар Ковачевски, на 10.III.2011, во Битола.

Наградата на извршителот за извршените дејствија, извршителот ја определува според видот на извршната исправа 295 296 Табела 1 Цена за Награда Износ на главно побарување администрирање за извршените дејствија на предмет 1 до 50 ЕУР 5 ЕУР 7,5 ЕУР 2 над 50 до 100 ЕУР 6 ЕУР 10 ЕУР 3 над 100 до 300 ЕУР 7 ЕУР 15 ЕУР и видот на побарувањето кое треба да се изврши, како и според 4 над 300 до 500 ЕУР 8 ЕУР 35 ЕУР 5 над 500 до 1.000 ЕУР 9 ЕУР 40 ЕУР 6 над 1.000 до 2000 ЕУР 25 ЕУР 9% од наплатениот износ, но не помалку од 50 ЕУР 7 над 2.000 до 3000 ЕУР 30 ЕУР 8% од наплатениот износ, но не помалку од 60 ЕУР износот на главното побарување утврдено во извршната исправа 8 над 3.000 до 4000 ЕУР 35 ЕУР 7,5% од наплатениот износ, но не помалку од 100 ЕУР 9 над 4.000 до 5000 ЕУР 40 ЕУР 7% од наплатениот износ, но не помалку од 140 ЕУР 10 над 5.000 до 7000 ЕУР 45 ЕУР 6,5% од наплатениот износ, но не помалку од 160 ЕУР 11 над 7.000 до 9000 ЕУР 50 ЕУР 6% од наплатениот износ, но не помалку од 210 ЕУР кај паричните побарувања, односно вредноста на предметот на 12 над 9.000 до 11000 ЕУР 55 ЕУР 5,5% од наплатениот износ, но не помалку од 240 ЕУР 13 над 11.000 до 15 00 ЕУР 60 ЕУР 5 % од наплатениот износ, но не помалку од 280 ЕУР 14 над 15.000 до 25000 ЕУР 80 ЕУР 4% од наплатениот износ, но не помалку од 380 ЕУР 15 над 25.000 до 40000 ЕУР 95 ЕУР 3,2% од наплатениот износ, но не помалку од 480 ЕУР извршување кај непаричните побарувања утврдена во извршната 16 над 40.000 до 60000 ЕУР 115 ЕУР 2,5% од наплатениот износ, но не помалку од 640 ЕУР 17 над 60.000 до 100000 ЕУР 125 ЕУР 2% од наплатениот износ, но не помалку од 800 ЕУР 18 над 100.000 до 200 000 ЕУР 135 ЕУР 1,6% од наплатениот износ, но не помалку од 1200 ЕУР 19 над 200.000 ЕУР 150 ЕУР 1,2 % од наплатениот износ, исправа (чл. 5, ст.1 од ИТ). но не помалку од 1600 ЕУР Табела 2 Извршни дејствија Чинење / Цена 1 Копија 0,5 ЕУР 2 Изготвување на каматна листа 1 ЕУР по стапка 3 Препис на сопствен документ 0,5 ЕУР од страна 30 % од цената на литар гориво што го 4 Доаѓање до местото на извршување, но не со превоз од странките, доколку користи автомобилот - за секој изминат местото е подалеку од 5 км. од седиштето на извршителот километар Изготвување на барања за лични податоци на должникот и барања за 5 ЕУР по барање, но не повеќе од 5 податоци и информации за имотната состојба на должникот 30 ЕУР за сите барања 6 Увид во регистерска влошка и во трговски книги 15 ЕУР 7 Изготвување налог за извршување 20 ЕУР 8 Изготвување на записници 32 ЕУР 9 Изготвување на заклучоци 16 ЕУР 10 Изготвување на службена белешка за прием на писмено заради доставување 3 ЕУР 297 и дејствијата преземани заради доставување согласно закон 298 11 Извршување на дејствие на попис/забелешка наместо попис за недвижност 48 ЕУР за 1 час дејствие 12 Извршување на дејствие на попис, пленидба и продажба на подвижни 48 ЕУР за 1 час дејствие предмети 13 Извршување на дејствие на јавно наддавање 48 ЕУР за 1 час дејствие 14 Извршување на дејствија согласно член 218-232 од Законот за извршување 48 ЕУР по 1 час дејствие 15 Изготвување договор/записник за продажба со непосредна спогодба 30 ЕУР 16 Успешна лична достава на судски писмена и други писмена кои 20 ЕУР за достава до едно лице произлегуваат од вршењето на работата на извршителот до должникот Непосредно предавање на судски писмена и други писмена кои 17 произлегуваат од работата на извршителот до државни органи, јавни 6 ЕУР институции, носители на платен промет и доверител Достава на судски писмена и други писмена кои произлегуваат од работата 18 на извршителот до државни органи, јавни институции, носители на платен Реален трошок во висина на поштарина промет и доверител по пошта 19 Составување на одговор на приговор 45 ЕУР 20 Разгледување на подвижни предмети и недвижности 15 ЕУР час 21 Присуство на судско рочиште по приговор 45 ЕУР 22 Реални трошоци настанати при преземањето на извршните дејствија Во стварен износ и такси

Па токму затоа, преку различни механизми и репресивни методи, тие се обидуваат – логистички поддржани од страна на штетната синдикална бирократија и хиерархизацијата на „жолтите“ (мејнстрим) синдикати, да го пасивизираат 301 членството и да шират дефетизам меѓу работниците дека „што и да пробаат, сè би било џабе“.

Судот оправдано образложи дека самото постоење на зборот жалба, во оспорениот член, создава правна несигурност кај граѓаните – што, пак, е спротивно на уставно постулираното начело на владеење на правото, коешто во себе го содржи начелото на законитост.

Но, за среќа, кај работните спорови постои посебна месна надлежност.

Судот, во случај да најде дека се работи за барање со кое странките не можат да располагаат – нема да донесе ваква пресуда, иако се исполнети останатите потребни услови.

Ако работодавачот и работникот се согласат со арбитражно решавање на работниот спор, одлуката на арбитражата е конечна и задолжителна за двете страни и против неа не е допуштен спор пред надлежниот суд (чл. 183, ст.3-4 од ЗРО). Lex specialis за проблематиката на т.н. вонсудско расправање спорови со работна тематика, како што видовме на почетокот на книгава, е Законот за мирно решавање на работните спорови (2007) кој започна да се применува од почетокот на 2008 година, но сѐ уште не наиде на добар одѕив во праксата. 247

Адвокатот (С. Талевски), кој понатаму и ќе го застапува во сите фази на работниот спор што допрва ќе следи, му укажува на незаконитоста на постапката после која тој го губи работното место и го советува за тоа да поведе судски спор.

Имено, уште во текстот на прочуената Јустинијанова кодификација (VI век), подоцна наречена Corpus Iuris Civilis, и тоа во нејзиниот најобемен дел кој се вика Digestae [или Pandektae] – и кој е двапати поголем од Библијата т.е. од Стариот и од Новиот Завет заедно – наоѓаме траги за постоењето на овие форми на работни спорови. 10

Савески во Обезвреднување на трудот...; „Ленка“; Скопје, 2010; стр. 141. 9.  Види и Stefan Clauwaert, Isabelle Schömann, Wiebke Düvel и Grigor Gradev: 25 – Конечно, петти и последен, ултимативен, инструмент е тужбата за покренување на посебна граѓанска судска [парнична] постапка, со која се иницираат посебните „спорови од работен однос“ (чл. 181, ЗРО/05). 10 2.

Работникот Пецо Ѓорѓиевски од Битола (сега 43-годишен) работеше, а и после спорот продолжи да работи, во познатата Фабрика за шеќер „4ти Ноември“ – АД Битола.

Победениот во спорот треба да биде осуден да му ги плати и трошоците на победникот!

Улпијан (Domitius Ulpianus / II–III век) Бидејќи работничките проблеми воопшто не се нови, токму затоа правните корени на оваа дисциплина со доста практични консеквенци – а со тоа и на самите работни спорови кои произ- легуваат од специфичниот трудовоправен однос, внимателниот истражувач, без поголеми тешкотии, може да ги лоцира во бо- гатата ризница на Римското приватно право и подоцнежната негова рецепција во речиси сите европски национални правни поредоци – кое, за разлика од македонското, беше составувано низ „ситото и решетото“ на многумина разборити и доблесни правници, кои им одржаа вистинска лекција по право на сите антички, средновековни и современи народи...

Кој молчи, значи се согласува [со неправдата] Работникот Тони Митревски од с. Логоварди, Битолско (сега 43-годишен) работеше, а и после спорот продолжи да работи, во Националната установа „Центар за култура“ – Битола.

Токму затоа, запознавањето со судската пракса, односно со прецедентното право за работните спорови, е важен и поучен сегмент во борбата на работниците за остварување и заштита на своите права од работен однос.

Работникот Орхан Авдиќ од Скопје (сега 54-годишен) беше вработен во фабриката за цигли, тули и ќерамиди – АД за произ- водство и промет на градежни материјали „Киро Ќучук“ – Велес, која во транзицијата беше приватизирана по партиска линија од страна на локални моќници, со договор за работа на неопределено време, од 1982 год. – седумнаесет години пред да настане конкретниот работен спор опишан подолу.

Правниот поредок на практичните Римјани беше востановен 10.  А покрај класичните правни текстови (пр. уште и Paul. Sent. 2,18,1), за присуството на работните спорови, во еден поширок контекст, читаме и на други места во историската литература: на пример кај Кикерон (Cicero: De officiis; 1, XLII, 150sq.; 1, XLII, 151sq. и De oratore; 1, XLV); кај Катон (Cato: De re rustica, 136); потоа во Новиот завет на Светото Писмо (в.Евангелие по Матеј, гл. XX, ст. 1-16); па кај Апулеј (cf. Apuleius: Metamorphoseon; Lib.IX, 6sq.; Lib.VII, 22sq.; Lib.IX, 35sq.; Lib.IX, 12sq.) итн.

Доверителот и извршителот може да се договорат да го одложат плаќањето на цената на извршните дејствија до завршување на извршувањето, освен за реалните трошоци кои произлегуваат од извршните дејствија (чл. 4, ИТ).

Во Медицинскиот центар, кадешто имаше над 250 вработени, Р.М. работеше како лекар односно доктор по општа медицина, со работен стаж од 16 години пред настанувањето на работниот спор опишан подолу.

Против ова решение не беше дозволена посебна жалба, сѐ до септември 2010, кога се прецизираше дека против решението може да се изјави жалба, но дека таа не го задржува извршувањето на решението (чл. 93, ЗИДЗПП/септ.10). 5) давање можност жалбата против конечната пресуда да го нема вообичаеното т.н. „суспензивно дејство“.

Закон за изменување и дополнување на Законот за инспекција на трудот; Службен весник на РМ, 44/2014. 90 100 ЗАКОН ЗА МИРНО РЕШАВАЊЕ НА РАБОТНИТЕ СПОРОВИ Законот за мирно решавање на работните спорови91 во периодот на истражувањето и анализата на законските прописи (2010-2014) претрпе само едно изменување и дополнување во 2014 година.92 Иако, овој закон за својата 8-годишна примена досега доживеа само една рогација, нејзината обемност значеше дека одредени промени претрпеа речиси сите позначајни одредби кои регулираат суштински аспекти од оваа проблематика.

Од овие закони претходно во оваа трудово - правна студија веќе се анализирани Законот за работни односи, Законот за мирно решавање на работните спорови, Законот за агенции за привремени вработувања, Законот за евиденциите во областа на трудот и Законот за вработените во јавниот сектор.

Закон за изменување и дополнување на Законот за мирно решавање на работните спорови, Сл.весник на РМ, 27/14. 92 101 арбитража (чл. 4 од ЗИДЗМРРС/14).

99 Закон за мирно решавање на работните спорови (М.К.)

Основни поими и начела Новините кои се предвидоа со единствената рогација на овој закон, а ги тангираа основните одредби се следниве : a) прецизно се дефинираа помирувањето и арбитражата како механизми преку кои може да се дојде до мирно решавање на работните спорови и тоа како „учество на трето неутрално лице во посредување меѓу две спротивставени страни, со цел за постигнување спогодба за мирно решавање на колективен спор“ – помирување и „учество на трета независна страна во решавање на индивидуален спор, со цел за постигнување на обврзувачко решение за предметот на спорот“ – 91 Закон за мирно решавање на работните спорови, Сл.весник на РМ, 87/07.

Дополнително, одредби кои го регулираат штрајкот, а кои се однесуваат на помал или поголем дел од вработените содржат и: Законот за мирно решавање на работните спорови, Законот за јавните претпријатија, Законот за установите, Законот за вработените во јавниот сектор, Законот за културата, Законот за основното образование, Законот за средното образование, Законот за здравствена заштита, Законот за административни службеници, Законот за судовите, Законот за судска служба, Законот за внатрешни работи, Законот за полиција, Законот за шумите, Законот за одбрана и Законот за служба во Армијата на Република Македонија.

Доколку работодавачот не донесе одлука по приговорот во рок од 8 дена од неговото поднесување или кога работникот не е задоволен од одлуката донесена по приговорот има право во рок од 15 дена од добивањето на одлуката по приговорот да поведе работен спор пред надлежен суд (чл. 30 од ЗИДЗРО/фев.13);

Републички судски совет за мирно решавање на работните спорови, кој и онака во праксата, поради својата сомнителна правна природа, создаваше правна несигурност кај граѓаните (чл. 7 од ЗИДЗМРРС/14), а за орган кој ги врши стручно – административните работи во врска со мирното решавање на работните спорови беше утврдено министерството надлежно за работите од областа на трудот (чл. 9 од ЗИДЗМРРС/14). 2.

Споровите поведени согласно овој закон имаат карактер на работни спорови и во нив се применуваат одредбите од Законот за парнична постапка (чл. 31).79 Со тужбата може да се бара: (1) утврдување дека 79 Закон за парнична постапка, Сл.весник на РМ, 79/05. 90 работникот претрпел вознемирување на работното место; (2) забрана на вршење на однесувања кои претставуваат вознемирување на работно место, односно забрана на повторување на вознемирување на работно место; (3) преземање на дејствија заради отстранување на последици од вознемирување на работно место и (4) надоместок на материјална и нематеријална штета причинета со вознемирувањето на работно место (чл. 32).

Со единственото изменување и дополнување на овој закон дојде до продолжување на рокот во кој странката која ги добила предлогот и документацијата од надлежното министерство треба да се изјасни дали прифаќа мирно решавање на спорот; се донесе одредба која дополнително го ограничува правото на штрајк во дејностите од општ интерес во случај на колективен спор; целосно се избришаа правата на помирувачите, односно арбитрите на стручно усовршување, правото на плата и придонеси од задолжително социјално осигурување, а се укина и Републичкиот судски совет за мирно решавање на работните спорови.

Постапка за мирно решавање на работните спорови a) Кај процедуралните норми дополнително се утврди дека предлогот со кој се покренува постапката за мирно решавање на спорот, мора да биде изготвен во писмена форма (чл. 12 од ЗИДЗМРРС/14).

ЗАКОН ЗА ОСНОВНО ОБРАЗОВАНИЕ И ЗАКОН ЗА СРЕДНО ОБРАЗОВАНИЕ Остварувањето на правото на штрајк на вработените во образованието е регулирано со одредбите од Законот за работни односи, Законот за установи, Законот за вработените во јавниот сектор и Законот за мирно решавање на работните спорови.

Во поглед на извршувањето на судските, правосилни и извршни, одлуки донесени во т.н. работни спорови, проблематиката е регулирана со Законот за извршување (2005), 1 којшто е изменет и дополнет во три наврати – двапати во 2006 и еднаш во 2008 година. 2 Претходно постоеше „стар“ Закон за извршна постапка (1997), 3 којшто двапати беше изменуван и дополнуван – во 2000 и во 2003 год.

Овозможено беше работниците да покренат иницијатива за престанок на работодавачот ако тој не им исплатил плата и не им уплатил придонеси од плата три месеца последователно, овозможено беше работните спорови да се решаваат по мирен пат и беа воведени законски инструктивни рокови за забрзување на судските постапки по работни спорови, а беше пропишано и максималното траење на судската постапка.

Законот за мирно решавање на работните спорови (2007), 1 кој е lex specialis за проблематиката на т.н. вонсудско расправање спорови со работна тематика, ги уредува начинот и постапката на мирно решавање работни спорови; изборот, правата и обврските на помирувачот и арбитрите, како и другите прашања кои се од значење за мирното решавање на некои „најчести“ работни спорови – што значи не се однесува на сите видови спорови кои, евентуално, можат да произлезат од комплексот на работните односи.

Одредбите на овој закон кои се однесуваат на постапката за мирно решавање на работните спорови почнаа да се применуваат од 1 јануари 2008.

Ако, пак, работникот смета дека со писмената одлука на работодавачот е прекр- шено неговото право може, во рок од осум дена од врачувањето на таа 27.  Некои од овие кастрења на одредби од процедурален аспект имаа смисла бидејќи, на овој начин, се одбегна дуплирање на истите одредби во повеќе одделни закони, затоа што постапката за заштита на работничките права кај нас се третира како посебен вид граѓанска постапка и, според тоа, е регулирана во Законот за парничната постапка (Сл. весник на РМ – 79/05, 110/08 и 83/09), со Законот за извршување (Сл. весник на РМ – 35/05, 50/06, 129/06 и 8/08), потоа со Законот за обезбедување на побарувањата (Сл. весник на РМ, 87/07), како и со Законот за мирно решавање на работните спорови (Сл. весник на РМ, 87/07).

Имено, стран(к)ите во спорот можат решавањето на колективниот работен спор, спогодбено, да го доверат на арбитража (чл. 235, ЗРО/05); 34 в) за прв пат се воведоа законски критериуми за репрезентативност на синдикатите и на здруженијата работодавачите – а тоа е тие, како свое членство, да имаат најмалку 33% од работниците вработени кај работодавачот (чл. 211-213, ЗРО/05).

•  2007: регулирање на вонсудското т.н. мирно решавање на работните спорови (Закон за мирно решавање на работните спорови);

Во овој случај кратењето на дотогашните права е во две насоки: прво, порано рокот беше подолг и, наместо осум, изнесуваше 15 дена (чл. 144, ЗРО/03 – Пречистен текст); и, второ, беше избришана одредбата која на поднесеното барање му признаваше суспензивно дејство, односно пропишуваше дека поднесувањето на барањето го задржува извршувањето на одлуката – сè до донесувањето на конечна одлука кај работодавецот, освен во случаите утврдени со закон; б) втор инструмент се приговорите против одлуката за отказ, било да е со или без отказен рок; како и против одлуката за суспендирање т.е. оддалечување или времено отстранување од работното место (чл. 91 и 93, ЗРО/05); в) трет инструмент е тужбата за покренување на посебна граѓанска судска (парнична) постапка, со која се иницираат т.н. работни спорови (чл. 181, ЗРО/05); 28 и г) четвртиот инструмент, по ново, е спогодбата т.е. „компромис“ за доверување на настанатиот спор на посебен мировен совет, доколку станува збор за индивидуален спор или, пак, на арбитража – ако станува збор за колективен спор (чл. 182-183, ЗРО/05). 29 28.  Со својата шеста одлука по повод ЗРО/ 05 (У. бр. 188/2006-0-0 од 4.IV.2007)

Регулирано е и вонсудското т.н. мирно решавање на работните спорови и донесен е посебен закон за стечајците, но дури по долготрајниот притисок од стечајците и со доста ограничен опсег.

Имено, постапка за мирно решавање на работен спор се покренува со поднесување предлог, а не тужба, до новиот орган – наречен Републички совет за мирно решавање на работните спорови.

5.  Интересно е да напоменеме дека РМ веќе има изгубено неколку работни спорови пред Европскиот суд за човекови права во Стразбур, и тоа токму поради повреда на начелото на „судење во разумен рок“ гарантирано во чл. 6 од ЕКЧП – пр. Нешевски vs. РМ (Жалба бр. 14438/03, Пресуда од 24.IV.2008); Ѓозев vs. РМ (Жалба бр. 14260/03, Пресуда од 19.VI.2008); Димитриева vs. РМ (Жалба бр. 16328/03, Пресуда од 6.XI.2008); Димитриевски vs. РМ (Жалба бр. 26602/02, Пресуда од 18.XII.2008) и др.

Специфично за него е тоа што, за прв пат, дефинира два вида на работни спорови – за коишто, пак, постојат и „заеднички одредби“.

Во врска со ова, во октомври 2009, со четвртата измена на ЗРО (2005), 34.  Подоцна, беше донесен и посебен Закон за мирно решавање на работните спорови (2007) – Сл. весник на РМ, 87/07 – кој почна да се применува од 2008, и којшто, за жал, не наиде на добар одѕив во праксата. 51 се прецизира дека репрезентативноста на овие асоцијации, покрај за склучување на колективни договори, се определува и заради учество во трипартитни тела за социјално партнерство и трипартитни делегации на социјалните партнери (чл. 33, ЗИДЗРО/окт.09).