ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

62 Во периодот до 2010 година дојде до намалување на правата на странските работници во следниве сегменти: беа воведени квоти за работни дозволи за засновање на работен однос со странец; се ограничи правото странските работници сами да поднесат барање за засновање на работен однос; беа утврдени приоритети при издавањето на работните дозволи, а дојде и до значително намалување на казните кои ги предвидува овој закон.

Доколку мислењето е негативно, АВРМ изготвува решение со кое се одбива барањето за продолжување на работната дозвола (чл. 1 од ЗИДЗВРС/март.10).

Како позначајни промени во работничките права на странските работници во периодот 2010-2014 можеме да ги утврдиме: бришењето на експлицитната обврска странецот заедно со барањето да достави и деловен план за подобност од самовработување, каде што ќе биде приложена инвестиционата и економската придобивка за државата, бројот на нови вработувања, како и доказ за расположливите фондови за реализација на активноста; за да биде издадена нова работна дозвола, странскиот преместен работник дополнително се задолжува да достави доказ дека за него се подмирени сите давачки кај работодавачот каде бил претходно работно ангажиран; се утврди временски рок од 5 дена за издавање, продолжување и одземање на работните дозволи и сертификати по поднесувањето на барањето за работна дозвола; се отвори можност за странецот барањето за издавање на работна дозвола да го поднесе и во АВРМ.

1. Надлежни органи а) се утврди временски рок од 45 дена од денот на поднесувањето на барањето со потребната документација, за издавање, продолжување и одземање на работните дозволи, како и за постапките за издавање на сертификати, кои согласно овој закон, се спроведуваат од АВРМ (чл. 1 од ЗИДЗВРС/окт.11).

в) до одредени промени дојде и во областа на назначувањето на работници, каде се утврди временска рамка, која не смее да надминува три години за период од пет години, во која странските работници можат повторно да се назначат да работат во РМ, по привремен престанок на работата, наметнат од важноста на претходно издадената работна дозвола (чл. 3 од ЗИДЗВРС/март.10).

Ваквата новонастаната обврска за странскиот работник е во контрадикција со веќе утврдената домашна легислатива, која утврдила овластен орган (Управата за јавни приходи), кој ја потврдува околноста дали некое лице ги намирило своите обврски и ваквата обврска не може да им се наметне ниту на домашните работодавачи кои вработуваат странски работници, ниту на странците што бараат вработување во РМ, со што ваквата формулација чекори на работ на неуставноста; б) дополнително беше утврдено дека при истек на дозволата за работа на странецот не смее да му се издаде дозвола за вработување или лична работна дозвола без тој привремено да престане да ја извршува работата во државата, а доколку барањето се поднесува пред истекот на важноста на дозволата за работа и странецот ги исполнува условите предвидени во овој закон, во тој случај издадената дозвола за работа ќе биде укината, а новата дозвола за вработување т.е. личната работна дозвола ќе биде со рок на важност на претходно издадената дозвола за работа (чл. 3 од ЗИДЗРО/фев.14). 4.

Беа додадени неколку нови става кои дополнително ја допрецизираа процедурата при продолжување на лична работна дозвола издадена за вршење на дејност самостојно како единствен сопственик, каде сега подносителот – странец, со барањето треба да достави и мислење од Министерството за економија.

Останати промени а) новина во основните одредби на ЗВРС е обврската на АВРМ, по службена должност да направи прекин на работниот однос, по истекот на важноста на работната дозвола ако со неа бил заснован работен однос преку соодветен образец (чл. 1 од ЗДЗВРС/окт.13); б) со интервенцијата на Уставниот суд кај ограничувањето за нови вработувања или работа, најпрво беше касиран противуставниот текст кој нормираше дека доколку работодавачот не ги намирил своите обврски за даноци и придонеси, нема да може да добие работна дозвола за вработување на странски работник.66 Се пропиша уште еден дополнителен случај кога барањата за издавање на работни дозволи за странец, поднесени од работодавачи основани во РМ ќе се одбијат, а тоа е кога „постои негативно мислење од страна на Министерството за внатрешни работи во однос на издавањето на работната дозвола.“ (чл. 2 од ЗДЗВРС/окт.13)

Претходната работна дозвола на странскиот работник ќе биде укината, додека пак новата работна дозвола ќе има рок на важност до истекот на важноста 65 Според Одлука У.бр. 230/2009 на Уставниот суд на РМ „со оспорената одредба се излегува надвор од односот казниво дело и судски изречената казна за неговиот сторител, на тој начин што со закон и надвор од евентуално изречена судска казна се определуваат и други последици за определени лица, со што се ограничуваат слободите и правата на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот на Република Македонија“. 72 на претходно издадената работна дозвола, а странецот дополнително се задолжува да достави доказ дека за него се подмирени сите давачки кај работодавачот каде бил претходно работно ангажиран (чл. 2 од ЗИДЗВРС/ фев.14).

Кон ова барање подносителот доставува и копија од барањето за работна дозвола, а директорот е должен да донесе решение, со кое го уважува или одбива барањето, во рок од пет работни дена од неговиот прием.

Освен до дипломатско - конзуларното претставништво на Република Македонија во странство, во државата чиј државјанин е или во државата каде што тој престојува врз основа на дозвола за престој, се отвори можност барањето за издавање на работна дозвола странскиот државјанин да може да го поднесе и во АВРМ, која е должна по службена должност да обезбеди мислење од Министерството за внатрешни работи, освен во случаите кога странецот поседува: (1) дозвола за привремен престој врз основа на семејно обединување; (2) дозвола за привремен престој на член на потесното семејство на државјанин на РМ; (3) дозвола за привремен престој поради хуманитарни причини – жртва на трговија со луѓе и (4) лична карта за признаен бегалец, лична карта за лице под хуманитарна заштита и идентификациона исправа согласно со Законот за азил и привремена заштита (чл. 1 од ЗИДЗВРС/јул.12);64 б) се допрецизира и постапката за издавање на работна дозвола врз основа на барање на работодавач и на корисник на услуги, со 64 Закон за азил и привремена заштита, Сл.весник на РМ – 49/03, 66/07, 142/08, 146/09 и 166/12. 71 додавање на два нови става со кои се пропиша дека во одредени случаи (кога барањето за добивање на работна дозвола не се доставува до дипломатско – конзуларно претставништво на РМ во странство) барањето за добивање на работна дозвола може да се поднесе и подигне од АВРМ, која е должна да обезбеди мислење по службена должност од Министерството за внатрешни работи (чл. 2 од ЗИДЗВРС/јул.12). 3.

Се воведе и нов, чл. 38-а, кој пропишува дека АВРМ ќе доставува месечни извештаи до Државниот инспекторат за труд за лицата и компании на кои им е издадена работна дозвола, а истите во законски предвидениот рок го немаат пријавено почетокот на работата или ја немаат вратено издадената работна дозвола (чл. 10 од ЗИДЗВРС/фев.14). 73 2.

Постапки за издавање работна дозвола врз основа на барање на странец и барање на работодавач и корисник на услуги а) кај постапката за издавање на работна дозвола врз основа на поднесено барање на странец дојде до бришење на обврската на странецот заедно со барањето да достави и деловен план за подобност од самовработување, каде што ќе биде приложена инвестиционата и економската придобивка за државата, бројот на нови вработувања, како и доказ за расположливите фондови за реализација на активноста, а секако се ова во контекст на интенцијата на Владата нашата земја да ја претвори во „бизнис рај“ за крупниот капитал.

Имено, приоритет за издавање на нови работни дозволи имаат: а) странците на кои веќе им е издадена работна дозвола, без оглед на состојбата и условите на пазарот на трудот; б) членовите на потесното семејство на македонските државјани и на странците кои поседуваат дозвола за престој во РМ и в) странците кои имаат стекнато стручно образование во областа на работни места за кои има недостиг на работници (чл. 6, ЗВРС).

Понатаму, со ЗВРС е пропишана обврска за работодавачот да ги покрие трошоците во врска со стекнување на работна дозвола и регу- лирање на работниот однос согласно со овој закон и другите прописи во кои се утврдени трошоците.

За остварување на тоа право законот предвидува посебна постапка за издавање на работна дозвола врз основа на барање на странец, при што странците имаат можност да достават барање за издавање на работна дозвола во дипломатско- конзуларните претставништва на РМ во странство (чл. 10).

Согласно овие измени, лична работна дозвола со важност до една година наместо странците под хуманитарна заштита можат да добијат странците под супсидијарна заштита.

Со воведувањето на квотите се изврши и категоризирање на работните дозволи за следните пет цели: а) вработување на странци во Република Македонија; б) странци преместени во Република Македонија; в) обука и доусовршување; г) сезонско работење на странци и д) поединечни услуги од странци (чл. 5, ЗВРС).

За разлика од законот од 1978 година, законот од 2007 година воведе и приоритети при издавање на работните дозволи.

Покрај последново, ЗВРС, во поглед на работните дозволи, вклучи одредби со кои странците се стекнаа со определени права кои ги немаа со законот од 1978 година.

Со ЗВРС се извршија промени и кај роковите за жалбената постапка по одбивањето на барањето за издавање работна дозвола.

Законот од 1978 година не предвидуваше различни работни дозволи, а нивното времетраење беше врз основа на траењето на одобрението за престој.

Имено, против решението на Агенцијата за вработување, како првостепен орган со кое се одбива барањето на странецот за работна дозвола, странецот има право на жалба до министерството за труд и социјална политика, во рок од 8 дена од денот на приемот на решението (чл. 9).

Помеѓу поважните ново-предвидени прекршоци се следните четири: а) поттикнувањето или учеството во незаконски вработувања на странци во Република Македонија или на државјани на Република Македонија во странство; б) невраќањето на работната дозвола на странецот со кој не се склучило вработување или договорен однос или чиј работниот однос е прекинат пред истекот на времетраењето на работната дозвола; в) необезбедувањето на условите предвидени со Законот за работни односи и г) недоставувањето на работната дозвола на барање на надзорниот орган (чл. 39-49, ЗВРС и чл. 12, ЗУЗРОСД).

Работна дозвола, согласно овој закон, се издава врз основа на барање поднесено од работодавач, освен ако поинаку не е утврдено со овој закон (чл. 8).

Имено, барањата за издавање на работни дозволи за странец, поднесени од работодавачи основани во Република Македонија ќе се одбијат ако: а) шест месеца пред поднесување на барањето за работна дозвола за странец, работодавачот ги отпуштил работниците вработени на неопределено време; б) работодавачот одбил да вработи невработено лице упатено од Агенцијата за вработување кое ги исполнувало бараните услови; в) во рок од три години пред поднесувањето на барањето за издавање на работна дозвола на работодавачот, му била изречена прекршочна санкција за сторен прекршок на одредбите на овој и друг закон, за незаконска работа или незаконско вработување; г) работодавачот покажал негативни резултати во работењето за претходната година, ако платите исплатени на неговите вработени биле под нивото утврдено со соодветниот грански колективен договор, ако ја прекршил законската регулатива за работните односи или ако не ги намирил своите обврски за даноци и придонеси (чл. 7).

Понатаму, ЗВРС донесе промени и во однос на процедурата за добивање работна дозвола од страна на странци кои немаат регулиран 116 постојан или привремен престој во РМ, а сакаат да добијат работна дозвола за засновање на работен однос.

Покрај тоа, во законот подетално се специфицираа категориите на странци на кои може да им биде издадена лична работна дозвола со важност за период до една година, односно таа им се издава на: •  член на потесното семејството на државјани на Република Македонија кој поседува важечка дозвола за привремен престој, •  член на потесното семејството на странец кој поседува лична работна дозвола за неодреден временски период, •  странец кој по потекло е од Република Македонија или негов наследник до трето колено, кој нема македонско државјанство, •  странец кој престојува во Република Македонија врз основ на дозвола за привремен престој за семејно обединување, •  странец барател на правото на азил на кој барањето за признавање на правото на азил не му е решено во период од една година, по истекот на периодот од една година (дозволата за работа се издава на три месецa со можност за продолжување), •  странец со признат статус на бегалец, •  странец под хуманитарна заштита и •  странец под привремена заштита (чл. 12).

Законот од 2007 ја воведе и обврската за странецот барањето за работна дозвола да го пропрати со писмена изјава дека не му е изречена прекршочна санкција за сторен прекршок согласно со овој закон и дека нема добиено државни средства од Буџетот на Република Македонија за сочувување на продуктивните работни места (чл. 8).

Покрај ова, законот од 2007 пропиша прекршочни санкции и за странците, за извршување на работа за која не е издадена работна дозвола и поради недоставување на работна дозвола по барање на надзорниот орган (чл. 39 и 47).

Имено, предвидено е тие да можат да бидат издадени како: а) лична работна дозвола, која се издава за определен временски период до една или до три години или на неопределено време; б) дозвола за вработување, која се издава за период до една година, ако поинаку не е утврдено со овој закон; и в) дозвола за работа, која се издава согласно со различни временски ограничувања, во зависност од целта заради која е издадена (чл. 8).

Со ЗИДЗВРС од 2009 се допрецизира и постапката за издавање на работна дозвола, врз основа на барање на работодавач и на корисник на услуги, со додавање на три нови става, од кои во еден од нив се пропишува дека завереното барање за издавање на дозвола за вра- ботување со останатите неопходни документи, согласно со Законот за странци, 5 странецот го поднесува до дипломатско-конзуларното претставништво на Република Македонија во странство, во државата чиј државјанин е или во државата каде што тој престојува врз основа на дозвола за престој, со цел да започне постапка за добивање на работна дозвола (чл. 3).

Во врска со ограничувањето на новите вработувања и работата на странците во случај кога тоа предизвикува негативен ефект врз економијата и стапката на вработување, се предвиде и заштита на домашната работна сила од работодавачите кои би вработувале првенствено странци преку неиздавање на работни дозволи на работодавачи кои што тие ги бараат за ангажирање на странци, иако таа работна сила можеле да ја обезбедат во РМ (чл. 7).

ЗВРС од 2007 година им даде право на азилантите да поднесат ба- рање за лична работна дозвола, додека лицата со признат статус на бегалец согласно овој закон имаат право да поднесат барање за лична работна дозвола со важност за неодредено време (чл. 12).

Исто така, согласно погорните измени, право на лична работна дозвола добија и жртви на трговија со луѓе кои имаат стекнато дозвола за привремен престој поради хуманитарни причини за временскиот период на валидноста на дозволата за привремен престој (чл. 4).

Како исклучок од ова, од 2007 година странец може да поднесе барање за издавање на работна дозвола до Агенцијата за вработување, само доколку поседува: •  дозвола за привремен престој врз основа на семејно обединување, •  дозвола за привремен престој на член на потесното семејство на државјанин на Република Македонија, •  дозвола за привремен престој поради хуманитарни причини, и 115 •  лична карта за признаен бегалец, лична карта за лице под хуманитарна заштита и идентификациона исправа согласно со Законот за азил и привремена заштита (чл. 10, ЗВРС).

Исто така, утврдени се и категории на странци за кои, поради специфичноста на нивната активност, нема да важат одредбите од овој закон (чл. 3). 114 Работни дозволи Една од новостите во законот од 2007 година е и класифицирањето на работните дозволи.